Giải bài 25: Kim loại kiềm và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm

A – KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

KIM LOẠI KIỀM

I. Vị trí trong bảng tuần hoàn, cấu hình electron nguyên tử

• Kim loại kiềm thuộc nhóm IA của bảng tuần hoàn, gồm các nguyên tố: liti (Li), natri (Na), kali (K), rubiđi (Rb), và franxi (Fr).
• Cấu hình electron nguyên tử : ns¹

II. Tính chất vật lí

• Các kim loại kiềm có màu trắng bạc và có ánh kim, dẫn điện tốt, nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi thấp, khối lượng riêng nhỏ, độ cứng thấp.
• Các kim loại kiềm có mạng tinh thể lập phương tâm khối.

III. Tính chất hóa học

Các nguyên tử kim loại kiềm có năng lượng ion hoá nhỏ, vì vậy kim loại kiềm có tính khử rất mạnh. Tính khử tăng dần từ  Li ® Cs.

M → M⁺ + 1e 

Trong các hợp chất, các kim loại kiềm có số oxi hoá +1.

1. Tác dụng với phi kim

Tác dụng với oxi

• Khí cháy trong oxi:   2Na + O₂ → Na₂O₂  (natri peoxit)                       
• Nhiệt độ thường:  4Na + O₂ → 2Na₂O (natri oxit)                  

Tác dụng với clo : 2K + Cl₂ → 2KCl

2. Tác dụng với axit

• Tất cả các kim loại kiềm đều nổ khi tiếp xúc với axit và phản ứng xảy ra rất mãnh liệt.

       2Na + 2HCl → 2NaCl + H₂

3. Tác dụng với nước

• Kim loại kiềm khử nước dễ dàng ở nhiệt độ thường, giải phóng khí hiđro.

2K + 2H₂O → 2KOH + H₂

=>Để bảo vệ kim loại kiềm người ta ngâm kim loại kiềm trong dầu hoả.

IV. Điều chế

Khử ion của kim loại kiềm trong hợp chất bằng cách điện phân nóng chảy hợp chất của chúng.

M⁺  +  e → M

• Ví dụ : 2NaCl →(đk : đpnc)  2Na + Cl₂         

MỘT SỐ HỢP CHẤT QUAN TRỌNG CỦA KIM LOẠI KIỀM

I. Natri hiđroxit (xút ăn da)

• Chất rắn, không màu, dễ nóng chảy (t_nc = 322⁰C), hút ẩm mạnh (dễ chảy rữa), tan nhiều trong nước.
• Khi tan trong nước, NaOH phân li hoàn toàn thành ion:

NaOH → Na⁺ + OH^–

• Tác dụng với axit, oxit axit và muối

HCl + NaOH → NaCl + H₂O

H⁺ + OH^– → H₂O

NaOH + CO₂ → NaHCO₃

2NaOH + CO₂ → Na₂CO₃

CuSO₄ + 2NaOH → Cu(OH)₂ + Na₂SO₄

Cu²⁺ + 2OH^– → Cu(OH)₂

II. Natri hiđrocacbonat

• Chất rắn, màu trắng, ít tan trong nước.
• Phản ứng phân huỷ:  2NaHCO₃  →(t^o)   Na₂CO₃  + CO₂ + H₂O
• NaHCO₃ là hợp chất lưỡng tính
• Tác dụng với axit: NaHCO₃ + HCl → NaCl + CO₂ + H₂O
• Tác dụng với bazơ: NaHCO₃ + NaOH → Na₂CO₃ + H₂O