Bài 1: Sự hình thành trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới thứ hai 1945 – 1949 (Trang 4 – 9 SGK)

A. Kiến thức trọng tâm.

I. Hội nghị Ianta (2-1945) và những thỏa thuận của ba cường quốc.

a. Hoàn cảnh

• Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc, nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách đặt ra trước các cường quốc Đồng minh:
• Việc nhanh chóng đánh bại phát xít.
• Tổ chức lại thế giới sau chiến tranh.
• Việc phân chia thành quả chiến thắng.

b. Những quyết định của hội nghị

• Hội nghị được triệu tập  tại thành phố Ianta (Liên Xô) từ ngày 4 đến ngày 11/2/1945 với 3 cường quốc Mỹ( Ru dơ ven), Anh (Sớc sin), Liên Xô (Xtalin)
• Hội nghị đi tới những quyết định quan trọng:

• Tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật.
• Thành lập tổ chức Liên hiệp quốc để duy trì hòa bình, an ninh thế giới
• Thỏa thuận việc đóng quân, giải giáp quân đội phát xít và phân chia phạm vi ảnh hưởng của các cường quốc thắng trận ở châu Âu và Á.

c. Hệ quả:

• Toàn bộ những quyết định của hội nghị Ianta cùng những thỏa thuận sau đó của ba cường quốc đã trở thành khuôn khổ của trật tự thế giới mới, thường được gọi là Trật tự hai cực Ianta.

II. Sự thành lập Liên Hợp Quốc

a. Sự thành lập và mục đích:

• Sự thành lập: Từ 25/4 đến 26/6/1945, đại biểu 50 nước họp tại San Francisco (Mỹ), thông qua Hiến chương thành lập tổ chức Liên hiệp quốc.
• Mục đích:

• Duy trì hòa bình và an ninh thế giới.
• Phát triển mối quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa các nước trên cơ sở tôn trọng nguyên tắc bình đẳng và quyền tự quyết của các dân tộc.

b. Nguyên tắc hoạt động (dựa trên 5 nguyên tắc cơ bản).

• Bình đẳng chủ quyền giữa các quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc.
• Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị của các nước.
• Không can thiệp vào nội bộ các nước.
• Giải quyết tranh chấp, xung đột quốc tế bằng phương pháp hòa bình.
• Chung sống hòa bình và sự nhất trí giữa 5 cường quốc: Liên Xô, Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc.

c. Các cơ quan chính:

• Đại hội đồng: gồm tất cả các nước thành viên, mỗi năm họp một lần.
• Hội đồng bảo an: là cơ quan chính trị quan trọng nhất, chịu trách nhiệm duy trì hòa bình và an ninh thế giới, hoạt động theo nguyên tắc nhất trí cao của 5 ủy viên thường trực là Nga, Mỹ, Anh, Pháp và Trung Quốc.
• Ban thư ký: cơ quan hành chính – tổ chức của Liên hiệp quốc, đứng đầu là Tổng thư ký có nhiệm kỳ 5 năm.

d. Vai trò:

• Là diễn đàn quốc tế lớn nhất, ở đó vừa có sự hợp tác vừa có sự đấu tranh nhằm duy trì hòa bình và an ninh thế giới.
• Góp phần quan trọng trong việc giải quyết các vụ tranh chấp, xung đột ở nhiều khu vực.
• Thúc đẩy các mối quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế, giúp đỡ các dân tộc về kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế….

III. Sự hình thành hai hệ thống xã hội độc lập( Xã hội chủ nghĩa và Tư bản chủ nghĩa).

• Tháng 6/1949, Mĩ – Anh – Pháp đã hợp nhất các vùng chiếm đóng ở nước Đức và lập ra nhà nước CH Liên bang Đức.
• Với sự giúp đỡ của Liên Xô, các lực lượng dân chủ ở Đông Đức đã thành lập nhà nước CHDC Đức vào thangd 10/1949. Như vậy trên lãnh thổ Đức có hai nhà nước Đức với hai chế độ chính trị và con đường phát triển khác nhau.
• Trong những năm 1945 – 1947, các nước Đông Âu đã tiến hành nhiều cải cách  dân chủ quan trọng để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Tháng 1/1949, Hội đồng Tương trợ kinh tế thành lập. Qua sự hợp tác về chính trị, kinh tế, mối quan hệ Liên Xô với các nước Đông Âu ngày càng củng cố, từng bước hình thành hệ thống các nước dân chủ nhân ân – xã hội chủ nghĩa.
• Ở Tây Âu, Mĩ đề ra “kế hoạch phục hưng châu Âu” nhằm viện trợ các nước Tây Âu khôi phục kinh tế, đồng thời tăng cường ảnh hưởng và sự khống chế của Mĩ đối với các nước này. Hệ thống tư bản chủ nghĩa cũng hình thành theo sự định hướng của Mĩ.