Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên qua hai đoạn thơ trong Tây Tiến và Việt Bắc

“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
(Tây Tiến – Quang Dũng)

“Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù”

(Việt Bắc – Tố Hữu)

Quang Dũng và Tố Hữu đều là những nhà thơ viết về cách mạng xuất sắc và tiêu biểu trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ. Chất thơ của Quang Dũng khi viết về người lính chiến thì luôn mang một vẻ hào hoa, lãng mạn cũng không kém phần hào hùng, bi tráng như một bản anh hùng ca. Còn Tố Hữu, cách viết của ông luôn thay đổi cho phù hợp với từng thời kỳ cách mạng, với Việt Bắc giọng thơ của ông mang màu sắc ấm áp, thấm đẫm ân tình thủy chung. Trong hai bài thơ Tây Tiến và Việt Bắc đều có những dòng thơ rất hay viết về phong cảnh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc, vừa có chút tương đồng, lại cũng mang những màu sắc rất riêng biệt, tiêu biểu là ở hai khổ thơ trên.

“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

Đoạn thơ trên được trích từ phần kế đầu của tác phẩm Tây Tiến, trong một chuyến hành quân qua Phù Lưu Chanh năm 1948. Trước cảnh núi rừng hùng vĩ ấy, Quang Dũng đã có những nỗi nhớ da diết hướng về miền rừng núi Tây Bắc thân thương, ở nơi ấy có sông Mã cuồn cuộn, có Sài Khao mờ hơi sương, có Mường Lát hoa ngập lối. Nay đã hành quân đi xa, trước sự hiểm trở khôn cùng của rừng núi, trước nỗi mệt mỏi cả chặng đường dài nỗi nhớ càng thêm đậm sâu, ý thức về khung cảnh thiên nhiên nơi Phù Lưu Chanh lại càng thêm rõ ràng.

Chỉ với 4 câu thơ ngắn ngủi nhưng nỗi hiểm trở của núi rừng đã được bộc lộ một cách tinh tế. “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”, nghệ thuật lặp cấu trúc “Dốc…dốc…” kết hợp với hệ thống từ láy “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, khiến độc giả dễ dàng mường tượng ra những đặc điểm địa hình đặc biệt, đó là quãng đường gập ghềnh, lên xuống liên tục, có những quãng dốc đứng, khiến người lính chiến hành quân xa phải chịu nhiều vất vả, đôi lúc chỉ một phút lơ là, hay ngủ gật họ có thể bỏ mạng vì rơi xuống vực bất cứ lúc nào. Hơn thế nữa, đây lại là nơi “heo hút”, với những chòm mây, chòm sương trắng lượn lờ thưa thớt, lạnh lẽo, lại hết sức im ắng khiến lòng người dễ sinh cảm giác cô đơn, nhớ thương. Hình ảnh “súng ngửi trời” là một hình ảnh rất độc đáo, là sự sáng tạo không giới hạn của Quang Dũng trong việc miêu tả độ cao, nơi đây có chỗ sâu thăm thẳm, nhưng có chỗ lại cao chót vót, tưởng như mũi khẩu súng trên vai người lính chiến có thể chạm đến cả trời xanh kia. Điều ấy thể hiện tâm hồn vui tươi, đầy hồn nhiên của người lính chiến, dẫu trước mặt là sự nguy hiểm vạn phần nhưng họ vẫn có thể tếu táo, khiến khó khăn dường như được vơi bớt. Sự hiểm trở của địa hình còn thể hiện ở “Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống”, dễ dàng khiến ta liên tưởng đến những con dốc dựng đứng hết lên rồi lại xuống, liên tiếp nhau không có điểm dừng, khiến người lính phải đổ biết bao giọt mồ hôi, chân mỏi, tay run, hàm răng nghiến chặt đi cho hết chặng đường hành quân. Sự hiểm trở của chốn rừng sâu nước độc càng nhấn mạnh thêm nỗi gian lao, vất vả của bộ đội ta trong những ngày đầu kháng chiến chống Pháp, thế nhưng với tinh tinh thần thép, lòng yêu nước kiên cường, quân đội ta vẫn vượt qua tất cả, viết lên một bản trường ca bất tận. Tuy có nhiều gập ghềnh, địa hình ghê gớm, dữ dội đến đâu thì quang cảnh núi rừng của miền Tây Bắc vẫn hiện ra những nét đẹp hiền hòa và thơ mộng, trong đôi mắt trong trẻo kiên cường, nhuốm mệt mỏi của Quang Dũng, ông vẫn thấy xa xa là sự sống của con người “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”, thật yên bình, thật dịu dàng dưới màn mưa trắng xóa, đó là thứ mà người lính chiến vẫn hướng về, vẫn ngày đêm bảo vệ.

Trong tác phẩm Việt Bắc có rất nhiều đoạn miêu tả cảnh thiên nhiên Tây Bắc, cảnh nào cũng đẹp, cũng đầy màu sắc và thẫm đẫm ân tình thủy chung và khổ thơ sau là khổ thể hiện sự gắn bó sâu sắc của núi rừng Tây Bắc với bộ đội ta trong những ngày kháng chiến gian khổ, là nỗi nhớ của người về miền xuôi với người còn ở lại thật sâu nặng.

“Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù”

Dường như ở khổ thơ này Tố Hữu không thiên về miêu tả mà là tự sự, cảnh thiên nhiên hiện ra thông qua những trận đối chiến với quân thù. Dòng hồi hồi tưởng đưa Tố Hữu nhớ về những ngày giặc tiến hành càn quét, lùng sục, thì “Rừng cây núi đá” vẫn thường im ắng cũng trở thành đồng chí cùng hiệp lực “đánh tây”. “Núi giăng thành lũy sắt dày” trở thành thứ khiến quân địch phải khiếp sợ, e dè, trở thành lớp giáp sắt vây khốn quân thù, bởi chỉ có quân dân ta mới hiểu rõ rừng núi của ta, còn lũ cướp nước thì phải chịu bó tay, phải mất hết phương hướng trong muôn trùng núi cao. Núi đã vây khốn quân thù, thì rừng cũng lại vừa che chở cho bộ đội, rừng cũng tiếp tục vây quân thù thêm nữa. Màu áo xanh của quân ta hòa lẫn với màu lá xanh thẳm của những tán cây rừng rậm rạp, trở thành lớp ngụy trang xuất sắc nhất, khiến quân thù phải khiếp sợ khi thấy những cây chuối di động, thấy những lùm cây xanh cứ dần tiến về phía mình, thấy bè lũ của mình từng tên bị những “cái cây” thần kỳ hạ gục. Đó phải là nỗi kinh hoàng đến mức nào. Trong cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ của nhân dân ta, núi rừng luôn đóng vai trò quan trọng góp phần làm nên những chiến thắng vang dội trong lịch sử, khiến quân thù phải dè chừng. Thiên nhiên Tây Bắc chính là người bạn tốt nhất của quân dân ta, che cho bộ đội ta vượt qua những chuyến tầm soát ác liệt của giặc vừa là lớp ngụy trang hoàn hảo nhất. Đồng thời lòng yêu nước, lòng dũng cảm của quân dân ta chính là yếu tố quyết định sự thắng, những kiên cường, gắn bó, bám núi rừng đã trở thành kỷ niệm không thể nào quên trong lòng người ra đi. Tố Hữu đã nhắc lại với một giọng thơ đầy tự hào, yêu thương và ấm áp nghĩa tình.

Điểm chung của hai đoạn thơ là đều nói về núi rừng Tây Bắc, nói về nỗi nhớ của người ra đi mà lòng vẫn vương vấn cảnh sắc thiên nhiên nơi đây, đó là tấm lòng trân trọng, gắn bó trong suốt những năm tháng kháng chiến đầy gian khổ. Cả hai bức tranh thiên nhiên đều bộc lộ được những nét hung hiểm, dữ dội của thiên nhiên nơi đây, một cách tinh tế. Tuy nhiên trong Tây Tiến, phong cảnh thiên nhiên Tây Bắc được tả một cách rất chân thực, nhiều những từ ngữ phóng đại, lối liên tưởng độc đáo thú vị, bằng một hồn thơ rất lãng mạn, hào hoa của Quang Dũng, khiến phong cảnh thiên nhiên và hình ảnh người lính như mang chất nhạc trong một bản trường ca anh hùng. Còn với Việt Bắc, Tố Hữu lại nghiêng về cảm xúc nhớ nhung, niềm tự hào, giọng thơ nồng nàn, ấm áp nghĩa tình, thiên nhiên hiện ra dữ dội chỉ đối với kẻ thù, còn với quân dân ta thì nó lại trở nên thân thuộc, yêu thương, bảo bọc cho quân đội ta trong kháng chiến.

Những điểm khác biệt trong phong cách sáng tác đã đánh dấu hai hồn thơ rất riêng biệt của nền thơ ca Việt Nam hiện đại, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam. Nhưng chung quy lại, thì cả Quang Dũng và Tố Hữu đều có chung một lòng yêu nước nồng nàn, một nỗi nhớ nhưng sâu sắc về núi rừng Tây Bắc thiêng liêng, chỉ là cách biểu đạt có khác nhau mà thôi.

—————–HẾT—————

Tây Tiến và Việt Bắc là hai bài thơ kháng chiến đặc sắc bậc nhất trong chương trình Ngữ văn lớp 12, đây cũng là những tác phẩm thường xuyên được đưa vào đề thi học kì, thi tốt nghiệp THPT. Để ôn tập và củng cố kiến thức về tác phẩm, bên cạnh bài Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên qua hai đoạn thơ trong Tây Tiến và Việt Bắc ở trên, danh sách bài văn hay lớp 12 còn rất nhiều bài viết cảm nhận văn, thơ hay để các em tham khảo, bao gồm: Cảm nhận về đoạn thơ trong bài Tây Tiến và Việt Bắc, Phân tích bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng,  Cảm nhận về hai đoạn trích trong bài thơ Việt Bắc và Tây Tiến, Cảm nhận về bức tranh tứ bình trong bài thơ Việt Bắc,…

Bản quyền bài viết thuộc trường trung học phổ thông Sóc Trăng. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận.
Nguồn chia sẻ: Trường THPT Thành Phố Sóc Trăng (thptsoctrang.edu.vn)