Giải bài 5: Nhiễm sắc thể và đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

A. Lý thuyết

I. Hình thái và cấu trúc NST

1. Hình thái NST

• 1 phân tử ADN liên kết với 1 phân tử protein (chủ yếu là histon) tạo nên NST.
• Hình thái NST quan sát rõ nhất ở kì giữa của phân bào (NST co xoắn cực đại):
• eo thắt thứ nhất của NST hay tâm động
• 2 đầu của NST gọi là đầu mút
• số lượng, hình thái và cấu trúc của NST đặc trưng cho loài.
• Có 2 loại NST: NST thường và NST giới tính

2. Cấu trúc siêu hiển vị của NST

• NST có cấu trúc xoắn qua nhiều mức xoắn khác nhau giúp các NST có thể xếp gọn trong nhân tế bào cũng như giúp điều hòa hoạt động của gen và NST dễ dàng di chuyển trong quá trình phân bào.

II. Đột biến cấu trúc NST

1. Mất đoạn

• Mất 1 đoạn nào đó của NST.
• làm giảm số lượng gen, mất cân bằng gen => thường gây hậu quả nghiêm trọng
• ứng dụng: loại 1 số gen không mong muốn ở giống cây trồng.

2. Lặp đoạn

• Lặp 1 đoạn NST nào đó 1 hay nhiều lần.
• làm tăng số lượng gen, mất cân bằng hệ gen => thường không gây hậu quả nghiêm trọng
• Tạo điều kiện cho đột biến gen => tạo gen mới trong quá trình tiến hóa.

3. Đảo đoạn

• 1 đoạn NST đứt ra rồi đảo ngược 180 độ và nối lại.
• làm thay đổi trình tự phân bố của gen => tăng hoặc giảm mức độ hoạt động => có thể làm giảm khả năng sinh sản
• cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hóa

4. Chuyển đoạn

• trao đổi đoạn trong 1 NST hoặc giữa các NST không tương đồng
• làm thay đổi nhóm gen liên kết => thường làm giảm khả năng sinh sản
• vai trò quan trọng trong hình thành loài mới
• ứng dụng trong sản xuất để phòng trừ sâu hại bằng biện pháp di truyền