Đề bài: Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà
5 bài văn mẫu Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà
I. Dàn ý Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà (Chuẩn)
1. Mở bài
– Giới thiệu về tác phẩm và tác giả
– Bài thơ ca ngợi tình bạn chân thành của tác giả với người bạn Dương Khuê của mình.
2. Thân bài
– Giới thiệu sơ khai nội dung:
+ Bài thơ là lời ca ngợi tình bạn của Nguyễn Khuyến với người bạn thân từ xưa khi còn ở chốn quan trường – Dương Khuê.
+ Bài thơ như lời kể, giản dị mà thanh cao, thắm thiết nghĩa tình.
– Phân tích tình bạn trong bài thơ:
+ Mở đầu bài thơ là lời chào mừng của tác giả khi người bạn thân từ xa về thăm => lời thơ như lời reo vui rộn rã, câu thơ giản dị mà chứa đựng tình cảm chân thành.
+ Cách xưng hô “bác – tôi”: gần gũi, thân thương, tự nhiên, không quan cách => tình cảm khăng khít, chân thật.
+ Sự lúng túng khi tiếp đón bạn: “Trẻ thời … trầu không có”
• “Trẻ thời … thì xa”: không có ai để sai bảo, để mua rượu thịt về tiếp đón bạn => đành tiếp đón bằng “cây nhà lá vườn”.
• Nhưng “cây nhà lá vườn” cũng lại oái oăm thay “cải chửa …đương hoa” => không có thứ gì có thể dùng được cả.
=> Câu thơ mang đầy tính hài hước dí dỏm, nhà không phải thiếu thốn, cái gì cũng có đủ, gà, cá, rau, dưa, thế nhưng tất cả đang ở độ dang dở, chưa thể đem ra mời khách được → Phải chăng là hoàn cảnh thiếu thốn khi ở chốn quê của tác giả?
+ Không có gì nhưng chắc miếng nước, miếng trầu thì phải có bởi xưa nay, tục lệ của dân tộc ta là “miếng trầu là đầu câu chuyện”.
=>Vậy mà miếng trầu cũng không có “Đầu trò … không có”
=> Tóm lại, tất cả vật chất để tiếp đón bạn hiền đều không có, tất cả còn đang dang dở, thiếu thốn.
+ Câu thơ cuối “Bác đến …ta”: mang linh hồn của cả bài thơ: Chứa đựng tất cả sự trân trọng, quý mến, yêu thương, mừng rỡ của tác giả với người bạn của mình.
• “Ta với ta”: Cái tôi của cả hai con người đều cùng được đẩy lên cao. Thể hiện sự kính trọng giữa hai con người tri kỉ. Chẳng còn sự riêng lẻ “tôi –bác”, tất cả hòa chung thành một, thành tình bạn thâm giao.
• So sánh với “ta với ta” trong Qua Đèo Ngang của bà Huyện Thanh Quan: Sự cô đơn, lẻ loi một mình → Ở đây, sự hòa hợp trong tâm hồn của những người tri kỉ.
– Kết luận chung:
+ Tình bạn trong bài thơ của Nguyễn Khuyến vừa cao cả, thanh cao, lại vô cùng trân quý.
+Một tình bạn thiếu tất cả (vật chất) nhưng lại có tất cả (tình cảm).
3. Kết bài:
– Khẳng định lại tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ.
II. Bài văn mẫu Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà
1. Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà (Chuẩn), mẫu số 1:
Tình bạn của các thi nhân với nhau xưa nay không hề hiếm có trong lịch sử. Thế nhưng, đúng như Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã nói:
“Còn bạc còn tiền còn đệ tử
Hết tiền hết rượu hết ông tôi”
Nhiều tình bạn cũng từ đó mà kết thúc. Vậy mà đến với Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến, người ta lại được biết đến một tình bạn trân quý, đến với nhau chính vì tình cảm, chẳng màng vật chất. Đó là tình bạn của Nguyễn Khuyến và người bạn Dương Khuê của mình – một tình bạn vượt trên mọi vật chất, đến với nhau chân thành. Và tình bạn đẹp đẽ nhất cuộc đời ấy được Nguyễn Khuyến thể hiện trọn vẹn trong tác phẩm “Bạn đến chơi nhà” của mình.
“Đã bấy lâu nay bác tới nhà
Trẻ thì đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu, sóng cả khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà
Cả chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Bác đến chơi đây, ta với ta”.
Bài thơ là một trong những tác phẩm nổi bật của ông ở thể thơ Đường chữ Nôm của thi ca Việt và là bài thơ ca ngợi về tình bạn chân thành của ông với người bạn quen thân từ ngày còn ở chốn quan trường Dương Khuê. Từng câu thơ trong bài thơ chứa đựng không chỉ thanh cao, giản dị mà còn thắm thiết, thấm đẫm nghĩa tình nữa.
Mở đầu bài thơ, Nguyễn Khuyến đã viết lên câu thơ như một tiếng reo mừng rộn rã :
” Đã bấy lâu nay bác tới nhà “
Những bài Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà hay nhất
Là bạn hiền đã bao nhiêu năm tháng, kể từ những ngày còn ở chung chốn quan trường :
” Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước
Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau “
Cho đến nay mới được gặp lại, Nguyễn Khuyến vui mừng khôn xiết biết bao. Từ bỏ quan trường, trở lại quê hương trồng rau nuôi gà, những tưởng tình bạn chốn quan trường bao năm dần xa cách, nhưng không, tình bạn ấy vẫn trong trẻo như thế. Người làm quan, kẻ ở quê thanh bần giờ đây bỗng thật gần gũi, họ xích lại gần với nhau bởi tình bạn chân thành như thế. Và Nguyễn Khuyến đã không khỏi reo vui khi người khách đặc biệt như vậy tới nhà mình. Một lời chào thân thiết trở thành một câu thơ giản dị nhưng chứa đựng thật nhiều tình cảm chân thành.
Cùng với sự reo vui đó là cách xưng hô vô cùng gần gũi “bác – tôi”, thật tự nhiên, giản dị biết chừng nào. Chẳng có sự câu nệ, quan cách, thưa gửi, chỉ một câu chào “bác đến chơi nhà” nghe sao nó thân thương đến thế ! Chỉ một câu thơ thôi mà chúng ta có thể thấy được niềm vui được đón bạn tới chơi nhà của cụ Nguyễn Khuyến nhiều tới chừng nào, và cũng chỉ bằng cách xưng hô kia thôi, chúng ta có thể thấy tình cảm giữa họ thật khăng khít, chân thành tới chừng nào.
Thế nhưng, sau lời vui mừng chào đón ấy lại là một sự lúng túng, cụ Tam Nguyên Yên Đổ của chúng ta gãi đầu mà rằng :
” Trẻ thì đi vắng, chợ thời xa”
Bạn hiền tới chơi, thật vui mừng quá đỗi, muốn tiếp đón bạn thật nồng nhiệt. Thế mà “trẻ thì đi vắng”, nhà chẳng còn ai để mà sai bảo, “chợ thời xa”, hai ông già như “bác” với “tôi” thì đi sao nổi, vậy thôi, tôi đành tiếp bác bằng “cây nhà lá vườn” vậy thôi. Lời thơ hóm hỉnh, hài hước nhưng cũng thật trớ trêu như tiếp thêm cái không khí vui mừng, đầy hiếu khách của chủ nhà khi bạn hiền tới chơi của nhà thơ. Bác đến chơi đây, tôi sẽ tiếp đón thật trịnh trọng để bày tỏ tấm lòng thành của mình, trước là miếng trầu miếng nước, sau là cơm rượu giản đơn là đãi bạn.
Những tưởng lời sau là cơm ngon, rượu thịt mời bạn cho phải phép thế nhưng tiếp sau câu thơ thứ hai lại là một loạt lời kể về hoàn cảnh và điều kiện của gia đình Nguyễn Khuyến một cách đầy hóm hỉnh. Nào là :
“Ao sâu nước cả khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà”
Nào là :
“Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa”
Một loạt những tình huống thật trớ trêu được nêu lên bằng lời thơ hóm hỉnh của tác giả. Người nhà quê có “cây nhà lá vườn”, vậy mà ở đây, “tôi” chẳng có gì để mà đãi bạn, tiếc lắm thay người ở xa lại chơi mà chẳng có gì, tôi cũng lấy làm ngại ngùng lắm thay. Lời thơ như lời phân trần của Nguyễn Khuyến với ông bạn chí cốt của mình về sự đón tiếp chưa chu đáo của mình. Thế nhưng không phải “tôi” muốn vậy mà chỉ là hoàn cảnh của tôi không cho phép, có ao có cá, nhưng “ao sâu nước cả”, hai ông già biết làm sao? Có vườn có rau có bầu nhưng tất cả đang còn dở dang lắm, chẳng có thứ gì ăn được cả. Nếp sống thanh bạch, giản dị, đơn giản của một vị quan thanh liêm đã từ bỏ quan trường để về với dân quê chất phác hiện ra thật bình dị, đáng yêu. Phải chăng, trong chính lúc này, cụ Tam Nguyên Yên Đổ đang dắt tay người bạn mình ra vườn cây, ao cá để chỉ cho bạn ông cuộc sống thật đơn sơ của mình chăng ?
Với một loạt những tính từ chỉ không gian “xa, sâu, cả, rộng, thưa” kèm theo đó là những trạng từ chỉ tình trạng như “khôn, khó” đều gợi lên sự khó khăn trong công tác chuẩn bị đón tiếp bạn hiền. Tất cả mọi thứ ở đây đều “khôn”, “khó”, đều thiếu vắng, ngay cả cái tối thiểu nhất, vậy nên nó đã biến chủ thể ở đây chỉ còn tập trung vào hai nhân vật chính là tác giả và bạn của mình, tập trung vào tình cảm giữa hai người. Nguyễn Khuyến đã khéo léo đưa cả ông bạn của mình vào trong một tình huống khó xử để làm nổi bật lên cái tình cảm đáng quý giữa hai người bạn thân, nhà “tôi” ở quê đơn sơ có vậy, thiếu vắng là thế, liệu “bác” có còn muốn ở lại chơi cùng “tôi” hay “thấy khó mà lui” đây?
Nhu cụ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã nói:
“Còn bạc còn tiền còn đệ tử
Hết tiền hết rượu hết ông tôi”
Đến cuối cùng, khi cao trào của cả đoạn thơ, Nguyễn Khuyến mới hóm hỉnh bộc lộ nốt:
“Đầu trò tiếp khách trầu không có”
Đến đây thì thật là đỉnh điểm rồi! Không cơm, không rượu thịt đã đành, vậy mà ở đây, Nguyễn Khuyến còn chẳng có đến cái tối thiểu như “miếng trầu” để mời bạn chứ đừng nói là rượu thịt mời cơm. Nguyễn Khuyến đã khéo léo dẫn dắt chúng ta, đặt hai nhân vật vào trong hoàn cảnh chẳng có gì nhưng lại có tất cả ấy để làm nổi bật lên cái tình nghĩa chân thành – tình bạn cao cả giữa hai người bạn thật thắm thiết ấy. Và câu thơ kết như một sự bùng nổ về ý nghĩa, về sự chân thành cần có giữa những người bạn với nhau:
“Bác đến chơi đây, ta với ta”.
Tiếp đón bạn hiền, chẳng cần mâm cao, cỗ đầy, chẳng cần rượu thịt ê hề, chỉ cần tấm lòng chân thành, nồng nhiệt mà thôi. Chữ “bác” trong bài thơ lại lần nữa xuất hiện với tất cả sự trìu mến nhất, kính trọng nhất. “Bác” chẳng ngại đường xá xa xôi tới thăm người bạn già này, thật còn gì đáng quý hơn nữa, vậy mới biết, tình cảm giữa hai người bạn là thứ trên hết, chẳng có thứ vật chất nào có thể sánh bằng tri âm tri kỉ gặp nhau. Câu thơ đã mang tất cả linh hồn của bài thơ vào trong ba chữ “ta với ta”. Ba chữ “ta với ta” ấy đã gợi tất cả ý nghĩa của bài thơ, làm nổi lên sự quý trọng, trân trọng dành cho người bạn thân thiết, gợi lên cả tình cảm bạn bè chân thành, nồng thắm nữa. Đến đây, chẳng còn cái riêng “bác – tôi” nào nữa, tất cả hòa lại, tạo thành một cái “ta” chung để khẳng định tình bạn sâu nặng giữa hai con người tri kỉ. Nếu như trong bài thơ “Qua Đèo Ngang”, Bà Huyện Thanh Quan cùng sử dụng ba từ này:
“Một mảnh tình riêng, ta với ta”
Với ý nghĩa chỉ sự đơn đọc, cô đơn, trống vắng, đìu hiu thì ở đây Nguyễn Khuyến lại cũng dùng ba từ này nhưng với ý nghĩa là hai con người nhưng có chung một tâm hồn với tình bạn nhiệt thành, trong sáng.
Tóm lại, Nguyễn Khuyến đã dùng cả bài thơ để nói lên tình bạn của mình với người bạn thân – Dương Khuê. Họ là hai người bạn, tuy ở xa nhau, thế nhưng tình cảm vẫn luôn gắn bó keo sơn thắm thiết, cái tình cảm ấy thật sự quý giá mà chẳng vật chất nào có thể sánh bằng. Cuộc gặp gỡ, đón tiếp của họ có khi chẳng có thứ gì nhưng lại có thứ quan trọng nhất chính là họ, là tình bạn chân thành của họ. Đến mãi sau này, khi Dương Khuê mất, ông cũng đã dùng sự chân thành nhất trong tình cảm của mình để viết lên bài “Khóc Dương Khuê”, kể lên nỗi lòng của mình khi mất đi một người bạn hiền:
“Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua
Câu thơ nghĩ, đắn đo muốn viết
Viết đưa ai, ai biết mà đưa
Giường kia treo những hững hờ
Đàn kia gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn”
Bài thơ được viết theo thể thơ Đường thất ngôn bát cú với quy luật chặt chẽ kết hợp cùng với ngôn ngữ thuần Nôm khiến cho bài thơ thanh thoát hơn, nhẹ nhàng, dịu êm hơn. Bài thơ cũng cho thấy một tình bạn thâm giao, hòa hợp của những tâm hồn cao đẹp. Tình bạn ấy thật trong trẻo, đẹp đẽ, đối lập hẳn với nhân tình, thế thái lúc bấy giờ.
—————–HẾT BÀI 1——————–
Trên đây là phầnTình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhàđể có thêm kiến thức trả lời, làm tập làm văn, các em có thể tham khảo thêm phầnPhân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyếnvà cùng với phầnSoạn bài Bạn đến chơi nhànữa nhé.
2. Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà, mẫu số 2:
Viết về bạn là một đề tài thường gặp của các thi nhân xưa. Có lẽ sâu sắc hơn cả là tình bạn của Nguyễn Khuyến giành cho Dương Khuê khi ông qua đời. Và đặc biệt hơn trong bài Bạn đến chơi nhà tình cảm ấy lại được biểu lộ thật thân thiết và đáng kính trọng biết bao. Đồng thời Nguyễn Khuyến cùng bày tỏ một quan điểm về mối quan hệ giữa vật chất và tình cảm:
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Bác đến chơi đày, ta với ta.
Bạn hiền khi gặp lại nhau thì ai mà chẳng vui. Ở đây Nguyễn Khuyến cũng vui mừng xiết bao khi lâu ngày gặp lại bạn cũ. Lời chào tự nhiên thân mật bỗng biến thành câu thơ:
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Cách xưng hô bác, tôi tự nhiên gần gũi trong niềm vui mừng khi được bạn hiền đến tận nhà thăm. Phải thân thiết lắm mới đến nhà, có lẽ chỉ bằng một câu thơ – lời chào thế hiện được hết niềm vui đón bạn của tác giả như thế nào? Sau lời chào đón bạn, câu thơ chuyển giọng lúng túng hơn khi tiếp bạn:
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Cách nói hóm hỉnh cho thấy trong tình huống ấy tất yếu phải tiếp bạn theo kiểu “cây nhà lá vườn” của mình. Ta thấy rằng Nguyễn Khuyên đã cường điệu hoá hoàn cảnh khó khăn thiêu thôn của mình đến nỗi chẳng có cái gì để tiếp bạn:
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Cảm nhận về Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà
Ta hiểu vì sao sau lời chào hỏi bạn, tác giả nhắc đến chợ, chợ là thể hiện sự đầy đủ các món ngon để tiếp bạn. Tiếc thay chợ thì xa mà người nhà thì đi vắng cả. Trong không gian nghệ thuật này chúng ta thấy chỉ có tác giả và bạn mình (hai người) và tình huống.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Đến cả miếng trầu cũng không có, thật là nghèo quá, miếng trầu là đầu câu chuyện cá, gà, bầu, mướp… những thứ tiếp bạn đều không có. Nhưng chính cái không có đó tác giả muốn nói lên một cái có thiêng liêng cao quý – tình bạn chân thành thắm thiết. Câu kết là một sự “bùng nổ” về ý và tình. Tiếp bạn chẳng cần có mâm cao cỗ đầy, cao lương mỹ vị, cơm gà cá mỡ, mà chỉ cần có một tấm lòng, một tình bạn chân thành thắm thiết.
Bác đến chơi đây, ta với ta
Lần thứ hai chữ bác lại xuất hiện trong bài thơ thể hiện sự trìu mến kính trọng. Bác đã không quản tuổi già sức yếu, đường xá xa xôi, đến thăm hỏi thì còn gì quý bằng. Tình bạn là trên hết, không một thứ vật chất nào có thể thay thế được tình bạn tri âm tri kỷ. Mọi thứ vật chất đều “không có” nhưng lại “có” tình bằng hữu thâm giao. Chữ ta là đại từ nhân xưng, trong bài thơ này là bác, là tôi, là hai chúng ta, không có gì ngăn cách nữa. Tuy hai người nhưng suy nghĩ, tình cảm, lý tưởng sống của họ hoàn toàn giống nhau. Họ coi thường vật chất, trọng tình cảm, họ thăm nhau đến với nhau là dựa trên tình cảm, niềm gắn bó keo sơn thắm thiết. Tình bạn của họ là thứ quý nhất không có gì sánh được. Ta còn nhớ rằng có lần khóc bạn Nguyễn Khuyến đã viết:
Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua
Câu thơ nghĩ, đắn đo muốn viết
Viết đưa ai, ai biết mà đưa?
Giường kia, treo những hững hờ
Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn
Có thể trong bài thơ: này chính là cuộc trò chuyện thăm hỏi của Nguyễn Khuyến với Dương Khuê. Tình bạn của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê gắn bó keo sơn. Trong đoạn thơ trên ta thấy rằng khi uống rượu khi làm thơ… Họ đều có nhau. Không chỉ có bài thơ Khóc Dương Khuê.
Một số vần thơ khác của Nguyễn Khuyến cũng thể hiện tình bạn chân thành, đậm đà:
Từ trước bảng vàng nhà sẵn có
Chẳng qua trong bác với ngoài tôi
(Gửi bác Châu Cầu)
Đến thăm bác, bác đang đau ốm
Vừa thấy tôi bác nhổm dậy ngay
Bác bệnh tật, tôi yếu gầy
Giao du rồi biết sau này ra sao
(Gửi thăm quan Thượng Thư họ Dương)
Bài thơ này viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, niêm, luật bằng trắc, đối chặt chế, hợp cách. Ngôn ngữ thuần nôm nghe thanh thoát nhẹ nhàng tự nhiên. Ta có cảm giác như Nguyễn Khuyến xuất khẩu thành thơ. Bài thơ nôm khó quên này cho thấy một hồn thơ đẹp, một tình bằng hữu thâm giao. Tình bạn của Nguyễn Khuyến thanh bạch, đẹp đẽ đối lập hẳn với nhân tình thế thái “Còn bạc còn tiền còn đệ tử – Hết cơm hết rượu hết ông tôi” mà Nguyễn Bỉnh Khiêm đã kịch liệt lên án. Hai nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm và Nguyễn Khuyến sống cách nhau mấy trăm năm mà có chung một tâm hồn lớn: nhân hậu, thủy chung, thanh bạch. Tấm lòng ấy thật xứng đáng là tấm gương đời để mọi người soi chung.
3. Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà, mẫu số 3:
Yêu nhất là tình cảm của mẹ, mạnh mẽ là tình cảm của cha, thân thiết là tình cảm anh em và thiêng liêng, bền chặt, lâu dài nhất vẫn là tình bạn. Trong bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến đã thể hiện khá rõ nét về điều đó.
Nguyễn Khuyến sinh năm 1835, mất năm 1909, lúc còn nhỏ tên Thắng, quê ở thôn Vị Hạ, làng Và, xã Yên Đổ, nay thuộc Trung Lương, Bình Lục, Hà Nam, thuở nhỏ nhà nghèo, thông minh, học giỏi, sau đi thi đỗ đầu cả ba kì thi: Hương, Hội, Đình, do đó có tên là Tam Nguyên Yên Đổ. Ông làm quan khoảng mười năm, nhưng đến khi thực dân Pháp xâm chiếm xong Bắc bộ, ông cáo quan về quê ở ẩn.
Bài thơ này là bài thơ thành công, tiêu biểu nhất của ông, và cũng là bài thơ nổi bật, đại điện cho thơ Nôm Đường luật Việt Nam nói chung.
Bài văn Cảm nhậnTình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà ngắn gọn
Bài thơ này ông viết là một kỉ niệm của ông ở tuổi mà xưa nay hiếm. Nó bày bày tỏ về cảm xúc của ông và một người bạn quen nhau chốn quan trường, nay gặp lại nơi thôn quê thanh bình – nơi chôn rau cắt rốn của ông. Từng câu từ trong bài mượt mà mà thanh cao, tình cảm thắm thiết, gắn bó, mặn mà, đầy chất nhân văn. Nó thể hiện một con người chất phác, sống bằng tình cảm nơi ông. Câu thơ mở đầu như một tiếng reo vui, nó là khởi nguồn cho tất cả tình huống, cảm xúc trong bài. Gặp lai một người bạn cũ thật khôn xiết biết bao, đặc biệt là khi lại gặp nhau nơi chân quê. Tình nghĩa đó thật quý báu. Tuy sau bao vinh hoa chốn kinh thành nhưng vẫn nhớ về nhau, vẫn tìm thăm trò chuyện. Tuy mặn mà những tình cảm nồng hậu nhưng trong bài vẫn có những tình tiết vui vẻ. Hôm nay bác tới chơi nhà thật quý và hơn nữa là sau bao năm xa cách, nhưng ngặt nỗi hoàn cảnh điều kiện và đó là một tình huống khó xử đối với tác giả: trẻ thì đi vắng, chợ thị xa, ao sâu khó chài cá … một loạt tình huống được liệt kê. Thật trớ trêu và cũng đầy hài hước. Lời thơ tự nhiên, vui vẻ, trong sáng tạo nên thanh điệu hoạt bát, toát lên được sự hiếu khách của chủ nhà trước một vị khách quý. Tuy tất cả đều thiếu vắng, ngay đến cả cái tối thiểu để tiếp khách như miếng trầu cũng không có thì câu cuối cùng lại là sự bất ngờ, đầy lý thú và cũng chất chứa những cảm xúc dạt dào, khó tả. Tình bạn ấy vượt lên trên cả nhưng lễ nghi tầm thường. Ba từ: “ta với ta” là tâm điểm, trọng tâm của bài. Âm điệu bỗng dưng thay đổi, thân mật, ngọt ngào. Nó không giống với ba từ ” ta với ta” trong bài Qua đèo ngang của Bà Huyện Thanh Quan. Trong bài Qua đèo ngang thì 3 từ đó là nỗi trống vắng, hiu quạnh nơi đất khách, quê người, còn ba từ này trong bài bạn đến chơi nhà là nồng thắm tình cảm bạn bè chân thành, thanh tao, trong sáng. Nói cho cùng thì nhà thơ đã rất khéo léo lột tả sự nhiệt tình, nóng hổi, mến khác trước hoàn cảnh bất ngờ, thiếu thốn, nghèo khổ của tác giả. Và đằng sau nhưng câu từ dân dã kia là hai tình cảm chân chất, nhỏ nhẹ mà hóm hỉnh đang hướng về nhau. Tình cảm chính là điều mà tác giả mong đợi, khao khát nhất, và chỉ mình nó cũng là đủ để sưởi ấm một buổi trò chuyện, gặp mặt.
Nói chung bài thơ này được tạo nên trên một hình ảnh không có gì về vật chất, tất nhiên không phải là thiếu thốn mà là chưa đủ độ, để rồi đúc kết một câu rằng:”Bác đến chơi đây, ta với ta” thật đậm đà, sâu sắc. Bài thơ này không chỉ là một lời bày tỏ chân tình của tác giả mà còn là một triết lý, một bài học, một định hướng về sự chuẩn mực rằng: tình bạn cao hơn mọi của cải, vật chất.
4. Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà, mẫu số 4:
Nguyễn Khuyến cáo quan về quê vui thú ruộng vườn, xa lánh chốn quan trường “dơ bẩn”. Bởi thế lúc này có người bạn nào đến thăm thì mới là người bạn tâm giao, đáng trân trọng. Càng đáng trân trọng hơn khi người bạn ấy xa cách lâu ngày không gặp. Tấm tình ấy toát lên từ cách xưng hô thân mật: “bác” – “tôi” như những ông lão nông dân mộc mạc. Nó cũng còn thể hiện trong tài nói đùa hiếm có của nhà thơ.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Mở đầu, Nguyễn Khuyến nêu ra hoàn cảnh éo le đối với đôi bạn. Trẻ không có nhà, chợ lại xa, tiếp đãi bạn thế nào đây? Câu thơ lúc này vẫn được cảm nhận như một lời thanh minh với bạn rằng: Bác đến bất ngờ quá, quý hóa quá, muôn tiếp đãi đồ ngon thức lạ, nhưng tiếc là không được. Nói như thế bạn nào lại không vui vẻ chấp nhận. Nguyễn Khuyến lại tiếp tục:
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vươn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Không có người đi chợ thì ta tiếp khách quý bằng cá ao, gà nhà. Không lạ, không sang nhưng cũng sẽ thịnh soạn lắm chứ! Ay nhưng… “trẻ thời đi vắng” mà ao sâù, mà vườn rộng, hai ông già làm gì được. Bây giờ người đọc bắt đầu ngờ ngợ cái lí do lúc đầu mà nhà thơ nêu ralà để gài sẵn, làm cái cớ chắc chắn cho những câu “lí giải” hóm hỉnh tiếp sau. Nếu như thế thì cụ tài quá còn gì, ai mà bắt bẻ được và ông bạn thân chắc cũng cười xòa. Tuy nhiên, câu chuyện trêu đùa chưa dừng lại: Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Thôi thì cá thịt không có được, ta tiếp nhau bằng cây nhà lá vườn, cũng thi vị lắm chứ! Nào cải, nào cà, nào bầu, nào mướp, mấy thức ấy đem ra xào xáo thì cũng ngon tuyệt còn gì. ấy nhưng… lại “nhưng”, tất cả đều đang “ngấp nghé”, đang còn non lắm chưa ăn được. Tài dùng từ giúp Nguyễn Khuyến làm cho câu nói đùa thật đậm đà, uyển chuyển. Rau quả chưa ăn được mà ông dùng đến bốn hình ảnh, bốn cách nói khác nhau: cải thì chửa ra cây, cà thì mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa. Tới đây không chỉ cười xòa, chắc chắn bạn thơ – hẳn thế – vì bạn của cụ Tam Nguyên mà – sẽ khâm phục, gật gù tâm đắc lắm trước những vần thơ hóm hỉnh đến thế! Thế rồi đột nhiên cụ lại nhận:
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Không có cả miếng trầu tiếp khách thì thật là khó tin. Nhưng nghĩ lại cụ đã nói từ đầu rồi mà: “Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa”, nhỡ đâu trầu cau mới hết, sai ai đi mua được! Thế lâ dùng cái việc thiếu cả miếng trầu để chấm dứt chuỗi cười, tài thơ của cụ đã càng làm cho chuỗi cười thêm duyên.
Nhưng Nguyễn Khuyến không chỉ đùa vui, ẩn sau những câu dí dỏm ấy là đế nói một triết lí sâu xa về tình bạn.
Bác đến chơi đây, ta với ta!
Có thể nói, bằng những câu nói hóm hỉnh trên, nhà thơ đã tước dần những lễ nghi khách sáo trong tình bạn, đế rồi nọi lên là một tình bạn trong sạch, chân tình vô cùng. Trong “ta với ta”, chữ “ta” thứ nhất như đế chỉ nhà thơ và ông bạn, mang tính cá thể. Còn chữ “ta” thứ hai lại giông như một tập thể. Tất cả đã hòa tan làm một. Đó là những tri kỉ, những nhà nho chí khí thanh cao. Họ gặp nhau ở cái chí giữ mình luôn trong sạch giữa đời ô trọc; cũng đồng thời gắn bó bởi nỗi buồn nhân thế, thời thế.
Bài thơ là một tiếng nói hết sức thú vị về tình bạn, thú vị ở nội dung ý nghĩa sâu sắc, được biểu hiện bằng một tài nghệ hiếm có, tạo nên một nụ cười chỉ Nguyễn Khuyến mới có, nụ cười hóm hỉnh mà vô cùng thâm thúy. Bài thơ còn giúp chúng ta có thêm cái nhìn tin tưởng, yêu mến những tình bạn chân thật trong cuộc sống.
5. Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ Bạn đến chơi nhà, mẫu số 5:
Đọc thơ Nguyễn Khuyến ta chẳng thấy mấy bài vui bởi tâm trạng ông mang nặng nỗi buồn trước cảnh đất nước thương đau, trước thói đời lắm nỗi éo le. Nỗi buồn ấy càng sâu càng đậm từ khi ông cáo quan về ở ẩn. Nhưng ta thấy niềm vui bất chợt khi đọc Bạn đến chơi nhà. Ẩn chứa trong bài thơ là một tình bằng hữu tâm giao cao quý vượt lên mọi nghi thức đời thường. Cái nghèo vật chất không lấn át được tình cảm ấm áp chân thành.
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra hoa, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Bác đến chơi đây, ta với ta.
Bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật nhưng sự phát triển của ý thơ khá bất ngờ không theo cấu trúc (đề, thực, luận, kết) thường thấy ở thơ Đường. Có lẽ đây cũng là một điều rất đặc biệt như chính tình bạn của họ.
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Câu thơ mở đề giản dị, tự nhiên như lời chào hỏi thân tình của hai người bạn thân lâu lắm mới gặp nhau. Tuổi già thường cảm thấy cô đơn nên người ta khao khát có bạn để chuyện trò, giãi bày tâm sự. Vì vậy khi có bạn đến thăm thì quá đỗi vui mừng. Cách xưng hô thân mật bằng bác, cách gọi thân mật dân dã gợi sự nể trọng cũng như thân tình thể hiện sự gắn bó trọng tình giữa chủ và khách. Câu thơ giống như lời chào quen thuộc hàng ngày: đã lâu rồi nay có dịp bác đến chơi nhà, thật là vui quá. Tôi, bác chẳng xa lạ gì thôi thì mong bác thông cảm cho! Ngày còn ở chốn quan trường việc có bạn tới thăm là lẽ thường nhưng giờ ông đã từ quan, có bạn đến tận nhà thăm thì hẳn phải là thân thiết lắm bởi thói đời: giàu thời tìm đến, khó thời lui. Vui sướng, xúc động nhà thơ đã lấy sự sung túc, giàu có của tình bạn thay vào cái túng thiếu về vật chất để tiếp bạn.
Bài tham khảo cảm nhận của em về bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến
Thông thường theo phép tắc xã giao khi bạn đến nhà dù là thân hay sơ thì trước hết trầu nước sau là cơm rượu đãi bạn. Nhưng sau lời chào bạn Nguyễn Khuyến nhắc đến một loạt những khó khăn của gia đình:
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra hoa, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Nhà thơ như đang phân trần với bạn về sự tiếp đãi chưa chu đáo của mình.
Phần thực, luận tính hệ thống của ngôn ngữ thơ rất chặt chẽ, nhất quán ở một cách nói. Có tất cả mà cũng chẳng có gì để đãi bạn thân. Có ao và có cá, có vườn và gà, có cà và cải, có mướp và bầu, nhưng… Bức tranh vườn hiện lên sống động vui tươi. Một nếp sống thôn dã chất phác, cần cù, bình dị đáng yêu. Một cuộc đời thanh bạch ấm áp cây đời và tình người. Ta cảm thấy Nguyễn Khuyến đang dắt tay bạn mình ra thăm vườn cây, ao cá và hơn thế mong bạn cảm thông với cuộc sống của mình chăng?
Các từ (sau, cả, rộng, thưa), các trạng từ chỉ tình trạng (khôn, khó), các trạng từ chỉ sự tiếp diễn của hành động (chửa, mới, vừa, đương) hô ứng bổ trợ cho nhau một cách thần tình, khéo léo, dung dị và tự nhiên mà gần gũi đáng yêu. Không dừng lại ở đó, nhà thơ viết tiếp:
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Phải chăng cái nghèo của cụ Tam Nguyên Yên Đổ lại đến mức ấy ư? Nhà thơ cường điệu hoá cái nghèo của mình. Một ông quan to triều Nguyễn về ở ần, với một cơ ngơi chín sào tư thổ là nơi ở thì không thể “miếng trầu” cũng không có. Rõ ràng đây là lời bông đùa hóm hỉnh với bạn. Đồng thời để bày tỏ một cuộc sống thanh bạch, một tâm hồn thanh cao của một nhà nho khước từ lương bổng của giặc Pháp, lui về sống cuộc đời bình dị giữa xóm làng quê hương.
Những vật chất bình thường nhất mang ra tiếp bạn đều không có, mà thay vào đó là tình cảm chân thành tha thiết. Tình bạn của họ được vun đắp, dựng xây trên cơ sở của tình cảm, lòng yêu thương kính trọng. Vật chất là quan trọng nhưng không phải là tất cả. Thật xúc động khi đọc những dòng thơ thể hiện tình cảm của Nguyễn Khuyến với bạn:
Bác Dương thôi đã thôi rồi
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta
Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước
Bác với tôi hôm sớm cùng nhau…
(Khóc Dương Khuê – Nguyễn Khuyến)
Tình cảm của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê thật cảm động, họ tri kỉ tri âm VỚI nhau cũng xuất phát từ đó. Đúng vậy, trong bài thơ này những nghi thức xã giao vật chất dần bị bóc để lộ ra hạt ngọc lung linh – ấy là tâm hồn, tình cảm cao quý của họ.
Bác đến chơi đây ta với ta
Câu kết là sự “bùng nổ” ý và tình. Tiếp bạn chẳng cần có mâm cao cỗ đầy, sơn hào hải vị mà chỉ cần có một tấm lòng.
Lần thứ hai chữ bác xuất hiện, bác không quản ngại đường xá xa xôi đến thăm bạn thì thật đáng quý. Tình bạn là trên hết, không gì mua được. Mong tiếp bạn bằng những thứ thật sang, thật bất ngờ nhưng rồi chỉ có ta với ta. Họ hiểu nhau, họ tuy hai nhưng là một, cái đồng điệu ấy chính là sự xem thường vật chất, trọng tình cảm, trọng tình bằng hữu.
Tôi và bác chỉ cần gặp nhau để trò chuyện tâm sự là đã đủ. Tình cảm của họ bộc lộ một cách trọn vẹn, tràn đầy và lắng đọng.
Ta với ta trong bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan là sự bắt gặp đối diện với chính mình, chính tâm trạng cô đơn u hoài của nữ sĩ. Còn ta với ta trong bài thơ này là sự bắt gặp của hai tâm hồn, hai con người.
Có một số bài thơ của Nguyễn Khuyến viết về bạn khi đọc ta mới thấy hết được ý vị của nó:
Từ trước bảng vàng nhà có sẵn
Chẳng qua trong bác với ngoài tôi
(Gửi bác Châu cầu)
Bài thơ Bạn đến chơi nhà là bài thơ hay viết về tình bạn, một tình bạn thắm thiết keo sơn. Một tâm hồn thanh bạch cao quý của hai con người hoà làm một, một cách sống thanh cao trọng tình trọng nghĩa. Tình bạn của họ thật cảm động chứ không như Nguyễn Bỉnh Khiêm đã từng lên án còn bạc, còn tiền, còn đệ tử – Hết cơm, hết rượu, hết ông tôi. Tình bạn cao quý ấy còn chói ngời mãi, là điển hình cho tình bằng hữu xưa nay.
Khép lại bài thơ, ai ai cũng xúc động trước tình bạn cao quý của họ. Lời thơ dung dị, ý thơ chất chứa bao tình cảm thân thương trìu mến, tạo nên nét đặc sắc của bài thơ.
——————–HẾT———————
Bên cạnh nội dung đã học, các em cần chuẩn bị bài học sắp tới với phần Soạn bài Sài Gòn tôi yêu để nắm vững những kiến thức Ngữ Văn 7 của mình.
Trong chương trình học Ngữ Văn 7 phầnSoạn bài Chuẩn mực sử dụng từ là một nội dung quan trọng các em cần chú ý chuẩn bị trước.
