Tác giả: Thiên An – Ngày đăng: 20-09-2021
Chứng khoán phái sinh là một khái niệm tài chính khá mới ở thị trường Việt Nam. Hãy cùng THCS Hưng Bình tìm hiểu chứng khoán phái sinh là gì nhé.
Chứng khoán phái sinh là gì?
Phái sinh hay chứng khoán phái sinh là một dạng hợp đồng tài chính có được định giá theo giá trị của một hay nhiều tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở được chia làm 2 loại:
Advertisement
- Tài sản phi tài chính: kim loại, thực phẩm, năng lượng,…
- Tài sản tài chính: cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất, tỷ giá hối đoái, và thậm chí là chính chứng khoán phái sinh.
Chứng khoán phái sinh tiếng Anh là gì?
Chứng khoán phái sinh trong tiếng anh được gọi là Derivatives hay Derivative Securities.
Advertisement
Đặc điểm của chứng khoán phái sinh là gì?
Ngoài cổ phiếu và trái phiếu, chứng khoán phái sinh cũng là một công cụ được nhiều doanh nhân sử dụng vì nhiều ưu điểm vượt trội:
- Quan hệ giữa chứng khoán phái sinh và tài sản cơ sở: Mỗi chứng khoán phái sinh phải được định giá và gắn liền với ít nhất 1 tài sản cơ sở.
- Cam kết về quyền và nghĩa vụ: Chứng khoán phái sinh không phải không xác định nghĩa vụ nợ như trái phiếu hay quyền sở hữu như cổ phiếu mà là cam kết về quyền và nghĩa vụ phát sinh của 2 bên đối tác trong tương lai.
- Đòn bẩy tài chính mạnh mẽ: Đầu tư vào sự biến động của giá trị tài sản chứ không phải là đầu tư vào một tài sản thực tế. Chứng khoán phái sinh có thể tạo ra lợi nhuận kể cả khi thị trường tăng hay giảm.
- Giao dịch T+0: Từ khi Thông tư 120/2020/TT-BTC của Bộ Tài chính sẽ chính thức được áp dụng, chứng khoán phái sinh cho phép các nhà đầu tư giao dịch trong ngày.
- Công khai minh bạch dựa trên chỉ số VN30: gồm 30 cổ phiếu, mỗi cổ không chiếm hơn 10% đảm bảo mức độ ảnh hưởng của từng cổ phiếu, hạn chế rủi ro và sự bất cân xứng giữa thông tin của các nhà đầu tư.
Ví dụ về chứng khoán phái sinh
Anh A và chị B thỏa thuận sẽ giao dịch 2 triệu liều vacxin Moderna với giá 1 đô la cho mỗi liều vào 01/09/2021 với kỳ hạn là 3 tháng. Ngày 01/11/2021, anh A và chị B thực hiện giao dịch theo mức giá 1 đô la theo đúng thỏa thuận, dù mức giá của loại vacxin này có tăng hay giảm.
Advertisement
Vai trò của chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh có vai trò rất lớn trong việc hoàn thiện và phát triển thị trường tài chính Việt Nam:
- Thúc đẩy đầu tư: giảm thời gian và tăng khả năng huy động vốn.
- Giải pháp thay thế tiền mặt: tăng tính thanh khoản cho tài sản tài chính hoặc phi tài chính.
- Công cụ quản lý và phòng ngừa rủi ro: giảm thiểu các rủi ro khi có sự biến động về giá.
Các loại chứng khoán phái sinh
Có 4 loại hợp đồng chứng khoán phái sinh chính cơ bản:
- Hợp đồng kỳ hạn (HĐKH): thỏa thuận pháp lý của 2 bên về việc giao dịch một tài sản trong tương lai với mức giá được xác định ngay trong lúc giao dịch.
- Hợp đồng tương lai (HĐTL): dạng hợp đồng được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch giữa 2 bên tại một thị trường tập trung trong tương lai.
- Hợp đồng quyền chọn (HĐQC): thỏa thuận pháp lý của 2 bên giao dịch tài sản ở một mức giá được 2 bên xác định xảy ra trước hoặc trong thời điểm được đồng thuận trong tương lai.
- Hợp đồng hoán đổi (HĐHĐ): thỏa thuận pháp lý của 2 bên cam kết hoán đổi dòng tiền của một công cụ tài chính của bên A với dòng tiền của công cụ tài chính bên B trong thời gian quy định.
Cách tính lãi lỗ của chứng khoán phái sinh
Lãi lỗ của chứng khoán phái sinh dựa trên chênh lệch giá cuối mỗi ngày (DSP) và giá bình quân gia quyền theo số lượng (VWAP) theo mỗi loại vị thế, tính riêng cho từng loại hợp đồng. Sau cùng là bù trừ ròng để xác định lãi lỗ cho các nhà đầu tư.
Công thức tính lãi lỗ vị thế cuối ngày: VM cuối ngày = (DSPt – VWAP)*Số hợp đồng*Hệ số nhân (thường là 100.000).
Trong đó:
- Hợp đồng ở dấu (+) khi nhà đầu tư ở vị thế người mua và dấu (-) khi ở vị thế người bán.
- Không phát sinh giao dịch vị thế trong ngày VWAP= DSPt-1.
Chứng khoán phái sinh có phải lừa đảo?
Chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam được đảm bảo theo chỉ số VN30, vì vậy tính minh bạch của loại công cụ tài chính này hoàn toàn được đảm bảo.
VN30 là gì?
VN30 là bộ chỉ số của số nhóm các cổ phiếu có vốn hóa lớn với hơn 30 công ty được Sở giao dịch Chứng khoán TP.HCM niêm yết từ ngày 06/02/2012, có giá trị vốn hoá và thanh khoản hàng đầu và đáp ứng các tiêu chí sàng lọc.
Có nên chơi chứng khoán phái sinh?
Chứng khoán phái sinh có các ưu điểm thu hút các nhà đầu tư:
- Giảm thiểu rủi ro biến động thị trường.
- Giao dịch T+0 linh hoạt và nhanh nhẹn.
- Tính thanh khoản cao.
- Số lượng phát hành và niêm yết phụ thuộc hoàn toàn vào nhà đầu tư.
- Cho phép nhà đầu tư giao dịch kể cả khi không có tài sản cơ sở.
- Có thể kiếm lời cả 2 chiều lên xuống của thị trường.
- Đòn bẩy tài chính.
Tuy nhiên, chứng khoán phái sinh cũng có những nhược điểm nhất định:
- Dễ thua lỗ khi thị trường không đúng theo dự đoán.
- Các nhà đầu tư phải có tiềm lực tài chính và báo cáo tài khoản ký quỹ hằng ngày kịp thời để không bị đóng tài khoản, gây thua lỗ dẫn đến phá sản.
Dựa vào các ưu điểm và nhược điểm sau đây, các nhà đầu tư có thể xem xét và lựa chọn đầu tư vào chứng khoán phái sinh hay không để tại ra nguồn lợi nhuận lớn nhất có thể nhé.
Chiến lược đầu tư chứng khoán phái sinh
Có ba chiến lược đầu tư chứng khoán phái sinh mà các nhà đầu tư có thể tham khảo:
- Đầu tư theo xu thế giá: Đây là chiến lược được sử dụng nhiều nhất vì tính đơn giản dễ hiểu nhưng cũng tạo ra rủi ro lớn nhất so với 2 loại chiến lược còn lại. Khi dự đoán rằng thị trường tăng giá thì các nhà đầu tư sẽ tiến hành mua các hợp đồng tương lai và bán khi tăng giá để đóng vị thế.
- Phòng ngừa rủi ro do danh mục nắm giữ: Đây là chiến lược ổn định cho các nhà đầu tư có danh mục chứng khoán (portfolio investment) rộng và có độ tương quan cao với chỉ số chung. Khi các nhà đầu tư dự đoán được thị trường sẽ giảm nhưng vẫn mong muốn giữ danh mục cổ phiếu đang nắm để tiết kiệm chi phí cho việc cơ cấu danh mục, thì họ có thể bán các hợp đồng tương lai VN30 để bù khoản lỗ của danh mục chứng khoán bằng lợi nhuận từ hợp đồng tương lai.
- Chiến lược mở rộng (Spread): Chiến lược này chủ yếu được thực hiện bằng hoạt động mua bán kiếm lời các chứng khoán có cùng tài sản cơ sở khi giá của các loại chứng khoán này bị sai lệch đi do một tác động nào đó.
Thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam
Trong những năm trở lại đây, thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam có xu hướng vận động ổn định. Sau khi bắt đầu hoạt động vào năm 2017, thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam đã thu hút được số lượng nhà đầu tư khả quan và có sự phát triển vượt qua kỳ vọng. Đây là một tín hiệu tốt cho một tương lai giảm thiểu các rủi ro khi đầu tư trên thị trường và cũng là một công cụ tài chính thay thế tiền mặt khác với các khái niệm quen thuộc như trái phiếu, cổ phiếu hay tiền ảo.
Thị trường tài chính Việt Nam cung cấp 2 loại chứng khoán phái sinh bao gồm:
- Hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu (hợp đồng tương lai VN30).
- Hợp đồng tương lai trên trái phiếu Chính phủ.
Hiện nay, trong diễn biến đại dịch COVID19, thị trường hợp đồng tương lai VN30 có tính thanh khoản cao và ổn định đã có hơn 400 nghìn giao dịch chỉ trong tháng 7 năm 2021. Dù chỉ mới ra mắt vào tháng 7 năm 2019 nhưng các dòng sản phẩm hợp đồng tương lai trên trái phiếu Chính phủ được kỳ vọng là công cụ ngăn ngừa rủi ro cho các ngân hàng trên thị trường.
Các chuyên gia khuyên gì khi đầu tư chứng khoán phái sinh?
Hiện nay, chứng khoán phái sinh vẫn còn là một khái niệm khá mới với các nhà đầu tư Việt Nam. Các nhà đầu tư tiếp xúc với chứng khoán phái sinh dưới góc độ đầu cơ. Để thành công trong thị trường này, các chuyên gia cho rằng các nhà đầu tư mới có thể tìm hiểu về phần phân tích kỹ thuật. Việc hiểu về các thông số có sẵn và các chỉ báo kỹ thuật sẽ giúp bạn có được những dữ liệu giao dịch ngắn hạn đúng giúp dễ dàng thu được lợi nhuận từ các hoạt động đầu cơ khác.
Các câu hỏi thường gặp về chứng khoán phái sinh:
Chứng khoán phái sinh có lừa đảo không?
Các bạn nên tham gia các kênh đầu tư tài chính an toàn được pháp luật Việt Nam bảo vệ để kiểm soát được rủi ro, tránh xa các đầu tư vào kênh chứng khoán quốc tế lừa đảo.
Có nên chơi chứng khoán phái sinh?
Rủi ro trong chiến lược đầu cơ của chứng khoán phái sinh khá cao. Hãy cân nhắc kỹ khi tham gia chứng khoán phái sinh.
Trên đây là các kiến thức mà THCS Hưng Bình đã tổng hợp được về chứng khoán phái sinh. Hy vọng bạn đã hiểu chứng khoán phái sinh là gì qua bài viết này.
Đừng quên theo dõi THCS Hưng Bình để tìm hiểu thêm nhiều thuật ngữ kinh doanh, tài chính mới nhất nhé.
