Mồi dịp Tết đến xuân về, đào mai thì khoe sắc, con người thì vui chào và đương nhiên với người Việt Nam thì một tục lệ không thể thiếu hằng năm đó chính là tiệc tất niên. Hãy cùng THCS Hưng Bình tìm hiểu về mâm cúng tất niên truyền thống làm nên không khí đón năm mới này qua bài viết dưới đây nhé.
Tất niên là gì? Mâm cúng tất niên là gì?
Tất niên là ngày mấy?
Vậy bạn có thắc mắc tất niên là ngày mấy không? Tất niên là một nghi thức được diễn ra vào ngày cuối năm âm lịch, từ ngày 30 tháng Chạp (nếu là năm đủ) hoặc 29 tháng Chạp (nếu là năm thiếu) hoặc là ngày cuối năm dương lịch (Tết Tây).
Mâm cúng tất niên là gì?
Cúng tất niên là phong tục của đại đa số gia đình Việt Nam vào dịp cuối năm âm lịch. Đây không chỉ là một nghi thức mang tính chất tâm linh mà còn là dịp để con cháu kính nhớ ông bà tổ tiên và quây quần bên nhau sau một năm dài bận rộn.
Theo nghi thức cúng tất niên, mỗi nhà sẽ sửa soạn một mâm cúng với các món theo truyền thống từng vùng miền. Cùng THCS Hưng Bình tìm hiểu trong những nội dung sau nhé.
Tiệc tất niên là gì?
Tất niên hay còn được gọi là tiệc tất niên, lễ tất niên… là một nghi thức truyền thống lưu truyền từ bao đời nay được diễn ra nhằm ghi nhận việc kết thúc một năm và chuẩn bị cho khoảnh khắc bước sang năm mới.
Theo nghĩa Hán Việt thì “tất” có nghĩa là hết, hoàn thành, xong; còn “niên” có nghĩa là năm. Vì thế, có thể hiểu một cách đơn giản nhất thì tất niên là kết thúc một năm.
Tiệc tất niên tiếng Anh là gì? Tiệc tất niên trong tiếng Anh là Year End Party, có nghĩa là buổi tiệc liên hoan cuối năm để mọi người sum họp bên nhau, tạm biệt một năm cũ sắp qua đi. Khác với người phương Đông, người phương Tây tổ chức Year End Party vào ngày cuối năm dương lịch.
Ý nghĩa của mâm cúng tất niên
Ý nghĩa của tất niên
Mâm cơm tất niên không chỉ đơn thuần là một bữa ăn bình thường mà nó mang một ý nghĩa tư tưởng truyền thống vô cùng sâu sắc của người Việt. Theo quan niệm của cha ông ta từ xa xưa, đây là bữa cơm cuối cùng của một năm như một lời tiễn biệt với năm cũ.
Khi ăn xong, những chuyện muộn phiền, hờn giận, không vui của năm cũ sẽ được xóa bỏ để chuẩn bị sẵn sàng đón chào một năm mới với nhiều sự tốt lành, may mắn sắp tới.
Bên cạnh đó, mâm cơm tất niên còn thể hiện một tục lệ lâu đời của người Việt đó là truyền thống rước ông Công ông Táo về lại nhà để cai quản chuyện bếp núc giúp gia chủ.
Ngoài ra, tiệc tất niên cũng là dịp để con cháu bày tỏ lòng thành kính, hiếu thảo đối với ông bà tổ tiên, những người đã khuất.
Ý nghĩa mâm cúng tất niên
Cúng tất niên được xem là một nghi thức nhằm đánh dấu kết thúc một năm và cầu cho một năm mới bình an, sung túc. Lễ được cử hành vào ngày cuối cùng của năm, tức 30 âm lịch.
Vào dịp này tất cả thành viên trong gia đình đều tụ tập và sum vầy quanh mâm cơm để trò chuyện và cầu chúc nhau một năm mới nhiều may mắn.
Cách chuẩn bị đồ mâm cúng tất niên
Mâm cúng tất niên không cần phải quá cầu kỳ nhưng nên thể hiện lòng tôn kính và cần có sự chỉn chu. Các món trên mâm cúng được bày biện trang nghiêm theo thực đơn ngày Tết của từng vùng miền. Tham khảo một số gợi ý sau đây nhé.
Mâm cúng tất niên miền Bắc
Thông thường mâm cúng tất niên miền Bắc được chuẩn bị khá đầy đủ và bài bản. Mâm cỗ được sắp xếp theo hình thức 4 bát, 4 đĩa. Cỗ lớn hơn thì 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa…
4 bát chính của mâm cỗ thường được bày biện khá tinh tế như bát bóng thả, bát mọc nấu với nấm hương, giò hầm măng lưỡi lợn, miến dong nấu với nước dùng gà và rau củ…
Một số gia đình trang trọng hơn còn bày biện các món sơn hào hải vị như hải sâm, bồ câu tần hạt sen…
Mâm cúng tất niên miền Trung
Trái ngược với miền Bắc, người dân miền Trung có phần ít cầu kỳ hơn. Mâm cúng tất niên của người miền Trung thường được bày biện với các món đặc trưng của ngày Tết như bánh chưng, giò lụa, gà, thịt heo, tai heo trộn, nem chả, thịt quay…
Mâm cúng tất niên miền Nam
Mâm cúng tất niên miền Nam bao gồm các món đặc trưng như củ cải ngâm mắm, khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu, thịt heo luộc, canh măng, nem, chả giò, dưa giá, củ kiệu…
Ngày nào tốt để cúng tất niên?
Thông thường nghi thức cúng tất niên sẽ được cử hành vào ngày cuối cùng của năm, nhằm ngày 30 hoặc 29 tháng chạp. Tuy nhiên điều này không bắt buộc mà tùy thuộc vào điều kiện của từng gia đình. Một số gia đình chọn ngày đầy đủ thành viên gia đình để tổ chức nhân dịp cuối năm đều được. Nhưng lễ cúng phải được cử hành chu toàn và thành tâm.
Văn cúng tất niên
Văn khấn lễ tất niên 30 Tết
Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy: Hoàng Thiên hậu Thổ chư vị tôn Thần.
Ngài Kim niên đương cai Thái tuế chí đức tôn Thần .
Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương .
Ngài bản xứ Thần linh Thổ địa. Ngài định Phúc Táo quân. Các Ngài Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này.
Hôm nay là ngày …… tháng Chạp năm …………
Tín chủ chúng con là: ……………
Ngụ tại: ……….
Trước Án tọa kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Nay là ngày… Tết, chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh cụ soạn, sửa lễ Tất niên, dâng cúng Thiên Địa, Tôn Thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư Linh.
Theo như thường lệ Tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị Tôn Thần, Liệt vị Gia tiên, bản xứ tiền hậu Chủ hương linh, giáng lâm án tọa, phù thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho toàn gia, lớn bé trẻ già, bình an thịnh vượng. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù – Dương trợ, sở nguyện tòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám …
Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)
Văn khấn cúng tất niên trong nhà
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ: ……………..
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm: …………..
Tín chủ (chúng) con là:……………………………………………………………………….
Ngụ tại:…………………………………………………………………………………………..
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Hôm nay là ngày 30 tết chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên địa Tôn thần, phụng hiến tổ tiên, truy niệm chư linh. Theo như thường lệ tuệ trừ cáo tế cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng luôn luôn mạnh khoẻ, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hoà thuận.
Nam mô a di Đà Phật! (cúi lậy)
Nam mô a di Đà Phật! (cúi lậy)
Nam mô a di Đà Phật! (cúi lậy)
Một số lưu ý khi cúng tất niên
Cách đặt hương đèn và thứ tự thắp hương
Hương – đèn được xem như là sợi dây gắn kết giữa hai thế giới âm – dương. Mỗi bàn thờ cần có 2 cây đèn hoặc nến đặt ở hai bên bàn thờ, đây được xem là mặt trăng và mặt trời. Hãy đảm bảo đèn, nến được thắp sáng trong suốt quá trình cúng.
Sắp xếp bát hương chính giữa bàn thờ, điều này tượng trưng cho trục linh khí chính – kết nối 2 thế giới âm – dương. Thắp hương nên thắp theo số lẻ 1,3,5,7,9… Vì số lẻ đại diện cho dương khí và mang lại may mắn cho gia chủ.
Nếu gia đình bạn có nhiều hơn 1 bàn thờ, hãy thắp hương theo thứ tự dưới đây:
- Bàn thờ Phật, mẹ Quan Âm.
- Bàn thờ gia tiên.
- Bàn thờ thần tài, thổ địa.
- Bàn thờ ông táo
- Bàn thờ cho người mới mất
- Bàn thờ cúng cô hồn
Cách bày mâm ngũ quả
Ngũ quả tượng trưng cho 5 yếu tố của vũ trụ: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Cần chọn trái cây tươi ngon, đẹp mắt nhất vì đây được xem là thành quả lao động cả năm của con cháu đến ông bà.
Mâm ngũ quả thường được đặt một góc bên phải hoặc trái của bàn thờ. Tránh đặt chính giữa bàn thờ sẽ che trục linh khí của bát hương. Dưới đây là gợi ý cho mâm ngũ quả.
- Bưởi, dưa hấu: Căng tròn, đầy đặn, hứa hẹn năm mới đầy may mắn.
- Hồng, quýt: Mằ sắc rực rỡ, tượng trưng cho sự thành đạt.
- Táo: Trái to, đỏ tươi, mang ý nghĩa phú quý.
- Thanh long: Ý rồng mây gặp hội.
- Dừa: Có âm tương tự như là “vừa”, nghĩa là không thiếu.
- Sung: Sung mãn về sức khỏe hay tiền bạc.
- Đu đủ: Đầy đủ, thịnh vượng.
- Xoài: Có âm na ná như là “xài”, cầu mong tiêu xài không thiếu thốn.
Những điều cần kiêng kỵ khi cúng tất niên
Cúng tất niên được xem là một trong những nghi thức quan trọng khi bước sang một năm âm lịch mới. Vì vậy, cần lưu ý đến những việc kiêng kỵ để tránh những sai phạm không đáng có vào dịp trọng đại này nhé.
- Cử hành cúng vào chiều hoặc tối.
- Không sử dụng hoa, quả nhựa khi cúng.
- Kiêng kỵ đổ vỡ
- Không đùa giỡn ồn ào khi hành lễ
- Người hành lễ chính mặc trang phục gọn gàng, sạch sẽ
Gợi ý thực đơn tiệc tất niên
Thực đơn tiệc tất niên miền Bắc
Theo một số nguồn thông tin cho rằng, trước đây, mâm cỗ tất niên của người miền Bắc thường sẽ có 6 bát và 8 đĩa gồm:
- Canh măng
- Bóng
- Mực
- Nấm thả
- Miến
- Mọc
- Thịt gà luộc
- Giò lụa
- Chả quế
- Trứng muối
- Dưa hành
- Bánh chưng
- Lòng gà xào dứa
- Cá kho
Tuy nhiên, hiện nay, thực đơn tất niên tại nhà của người miền Bắc đã được rút gọn còn 4 bát, 4 đĩa gồm:
- Giò heo hầm măng
- Lưỡi heo luộc
- Bóng thả
- Miến
- Canh mọc
- Thịt gà luộc
- Thịt heo quay
- Giò lụa
- Chả quế (hoặc nem)
Trên đây chỉ là những món thường thấy và thường được sử dụng để làm mâm cỗ tất tiên của người miền Bắc nhưng trên thực tế có rất nhiều gia đình có thể tạo nên những món ăn khác đẹp mắt hơn, hợp phong tục địa phương và đồng thời có thể là những món hợp với thời tiết hơn.
Thực đơn tiệc tất niên miền Trung
Cũng như người miền Bắc thì người miền Trung cũng sẽ có những quan niệm riêng trong việc chuẩn bị thực đơn mâm cỗ tất niên, dưới đây chỉ là một số món thường gặp:
- Bánh chưng, bánh tét
- Dưa món
- Giò lụa Huế
- Gà bóp rau răm
- Thịt đông
- Chả
- Thịt heo luộc
- Giá chua
- Bát canh măng khô
- Bát miến
- Cá chiên (Thịt ram)
- Đậu xào
Thực đơn tiệc tất niên miền Nam
Thường thì thực đơn tất niên tại nhà của người miền Nam sẽ bao gồm các món như:
- Bánh tét ăn kèm củ cải ngâm nước mắm
- Canh măng
- Canh khổ qua nhồi thịt
- Thịt kho hột vịt
- Thịt heo luộc (hoặc quay)
- Gỏi tôm thịt
- Nem rán
- Chả giò
- Dưa giá
- Củ kiệu
Và trên đây là tất tần tật những chia sẻ của THCS Hưng Bình để giúp bạn có thêm kiến thức về tiệc mâm cúng tất niên. Nếu thấy hữu ích thì đừng quên Like, Share và ghé thăm THCS Hưng Bình thường xuyên để có thêm nhiều kiến thức thú vị mỗi ngày bạn nhé.
