Bài 12: Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1925

A. Kiến thức trọng tâm

I. Những chuyển biến mới về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội ở Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất.

1. Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp

• Hoàn cảnh: Pháp tuy là nước thắng trận sau chiến tranh, nhưng bị thiệt hại nặng nề. Để bù lấp vào chỗ thiếu hụt đó, chúng tăng cường vơ vét của cải, bóc lột thuộc địa, trong đó có Việt Nam.
• Nội dung khai thác:
• Kinh tế: Tăng cường đầu tư vốn vào công nhân và nông nghiệp: Trong nông nghiệp, Pháp chủ yếu đầu tư đồn điền cao su; trong công nghiệp chủ yếu khai thác mỏ than, thiếc, kẽm, sắt. Một số ngành ngành công nghiệp nhẹ như dệt, xay xát, muối,… cũng được đầu tư
• Phát triển giao thông vận tải đường sắt, đường bộ, các đô thị mở rộng.
• Mở ngân hàng Đông Dương, độc quyền phát hành giấy bạc, nắm mọi huyết mạch của nền kinh tế quốc dân, tìm cách tăng thuế để bóc lột nhân dân ta,…

2. Chính sách chính trị, văn hóa, giáo dục, của thực dân Pháp

• Chính trị, xã hội:
• Chia nước ta làm ba kì với ba chế độ chính trị khác nhau.
• Lập bộ máy quân sự, cảnh sát, mật thám, nhà tù ráo riết họat động; tiến hành cải cách chính trị – hành chính để đối phó
• Giáo dục:
• Thành lập hệ thống giáo dục Pháp – Việt từ tiểu học đến đại học, nhưng rất nhỏ giọt
• Cho in ấn sách, báo phát phục vụ tuyên truyền cho chủ trương “Pháp – Việt đề huề”; các trào lưu văn hóa phương Tây có điều kiện tràn vào Việt Nam.

3. Những chuyển biến mới về kinh tế và giai cấp xã hội ở VN

a. Chuyển biến về kinh tế

• Chỉ có một số vùng có chuyển biến ít nhiều về kinh tế nhưng mang tính chất cục bộ.
• Kinh tế Đông Dương vẫn phụ thuộc vào kinh tế Pháp và là thị trường của kinh tế Pháp.

b. Chuyển biến về giai cấp xã hội

• Giai cấp địa chủ phong kiến: tiếp tục phân hóa, một bộ phận trung, tiểu địa chủ có tham gia phong trào dân tộc chống Pháp và tay sai.
• Giai cấp nông dân: bị đế quốc, phong kiến chiếm đoạt ruộng đất, phá sản không lối thoát.
• Giai cấp tiểu tư sản: phát triển nhanh về số lượng, có tinh thần dân tộc chống Pháp và tay sai.
• Tư sản Việt Nam: bị phân hóa thành hai bộ phận làTư sản mại bản và tư sản dân tộc.
• Giai cấp công nhân: Ngày càng phát triển, bị tư sản áp bức bóc lột gắn bó với nông dân có truyền thông yêu nước, chịu ảnh hưởng của trào lưu cách mạng vô sản, trở thành một động lực của phong trào dân tộc

II. Phong trào dân tộc, dân chủ ở VN từ năm 1919 đến năm 1925

1. Hoạt động của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh và một số người Việt Nam sống ở nước ngoài

• Hoạt động của Phan Bội Châu:
• Từ năm 1914 đến năm 1917, mặc dù bị bọn quân phiệt ở Quảng Châu bắt giam, Phan Bội Châu vẫn tìm cách hoạt động cứu nước.
• Tháng 6/1925, Phan Bội Châu lại bị Pháp bắt và đưa về Huế giam lỏng, kết thúc cuộc đời hoạt động yêu nước trong tiếc nuối của ông.
• Hoạt động của Phan Châu Trinh và một số người Việt Nam sống ở nước ngoài:
• Sau chiến tranh, nhiều Việt kiều hoạt động ở Pháp, điển hình là Phan Châu Trinh.
• Năm 1922, Phan Châu Trinh đã viết “Thất điều thư”, vạch trần 7 tội đáng chém của vua Khải Định khi ông này sang thăm nước Pháp.
• Ông thường tổ chức các buổi diễn thuyết để lên án chế độ quân chủ và quan trường ở Việt Nam hô hào mọi người “Khai dân trí, chấn dân trí, hậu dân sinh”.

=>Thúc đẩy phong trào yêu nước.

2. Hoạt động của tư sản, tiểu tư sản và công nhân Việt Nam

• Hoạt động của tư sản:
• Tổ chức phong trào tẩy chay tư sản hoa Kiều, chủ trương “chấn hưng hàng nội, bài trừ hàng ngoại”, đấu tranh chống độc quyền cảng Sài Gòn,…
• Thành lập Đảng lập hiến (1923) để đòi tự do dân chủ, nhưng khi được Pháp nhượng bộ một số quyền lợi thì lại thoả hiệp.
• Phong trào đấu tranh của tiểu tư sản Việt Nam:
• Một số tổ chức chính trị ra đời lãnh đạo đấu tranh: Việt Nam nghĩa đoàn, Hội phục Việt, Đảng thanh niên,…
• Cho ấn hành và xuất bản nhiều tờ báo tiến bộ: Tiếng chuông rè, An Nam trẻ, Người nhà quê, Nam Đồng thư xã, Cường học thư xã,…
• Năm 1923, thành lập tổ chức Tâm tâm xã ở Quảng Châu. Tiếng bom Sa Diện của Phạm Hồng Thái mở đầu thời kì đấu tranh mới.
• Phong trào đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu (1925) và đòi để tang Phan Châu Trinh (1926) lan rộng khắp cả nước.
• Phong trào công nhân:
• Trước năm 1925, phong trào đấu tranh của công nhân còn mang tính tự phát
• Tháng 8/1925, công nhân xưởng đóng tàu Ba Son (Sài Gòn) bãi công, ngăn cản Pháp đưa binh lính người Việt sang đàn áp cách mạng Trung Quốc

=> Công nhân Việt Nam bắt đầu chuyển sang đấu tranh tự giác.

3. Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc

• 1917 NAQ trở lại Pháp tiếp tục hoạt động.
• 18-6-1919 Người thay mặt những người VN yêu nước gởi đến Hội nghị Véc-xai bản yêu sách của nhân dân An Nam đòi các quyền tự do, dân chủ nhưng không được chấp nhận.
• 7-1920 đọc bản “Sơ thảo luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa” của Lê-nin . Người tìm ra con đường cho CMVN.
• 12-1920 dự Đại hội lần thứ XVIII của Đảng Xã Hội Pháp ở Tua. Người bỏ phiếu tán thành Quốc tế Cộng sản, gia nhập Đảng CS Pháp, trở thành người CSVN đầu tiên.
• 1921 NAQ cùng với một số nhà CM thuộc địa lập ra “Hội các dân tộc thuộc địa” ở Pari để tập hợp những người dân thuộc địa sống trên đất Pháp chống chủ nghĩa thực dân, xuất bản báo Người cùng khổ (Le Paria).
• 1925 Người xuất bản cuốn “Bản án chế độ thực dân Pháp”.
• 6-1923 Người bí mật từ Pháp đi Liên Xô để dự Hội nghị Quốc tế Nông dân và Đại hội V Quốc tế cộng sản.
• 1924 NAQ về Quảng Châu (Trung Quốc), chuần bị về tổ chức cho sự ra đời của Đảng CSVN.

Ý nghĩa: Người đã tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho CMVN và chuẩn bị tích cực cho sự ra đời của Đảng.