Đề bài: Phân tích đoạn thơ trong bài Sang thu Bỗng nhận ra hương ổi… Vắt nửa mình sang thu
Bài văn mẫu Phân tích đoạn thơ trong bài Sang thu Bỗng nhận ra hương ổi… Vắt nửa mình sang thu
Bài làm:
Có phải các nhà thơ luôn có một tâm hồn nhạy cảm và tràn đầy tình yêu đối với cái đẹp của thiên nhiên và con người? Cũng vì vậy, mà trong những khoảnh khắc giao mùa, cảm xúc của họ dâng trào trước sự biến chuyển tinh tế của đất trời và vạn vật. Hữu Thỉnh – nhà thơ của vùng quê hương Vĩnh Phúc- đã viết bài Sang thu của ông vào năm 1977, trong một dịp như thế, khi mùa hạ sắp ra đi và mùa thu chớm đến. Ngòi bút tài hoa của ông đã đặc tả bức tranh giao mùa rất đẹp trong những câu thơ sau:
“Bỗng nhận ra hương ổi
…
Vắt nửa mình sang thu…”
Hai khổ thơ trên nằm ở phần đầu bài thơ Sang thu, được làm theo thể thơ 5 chữ vốn rất ngắn gọn, súc tích và giàu nhạc điệu, mang tính hiện đại. Từng hình ảnh thơ rất bình dị, đưa người đọc vào thế giới mùa hạ chuyển mùa thu trong veo…
Mở đầu bài thơ, tác giả viết: “Bỗng nhận ra hương ổi”. Câu thơ mở đầu như dắt taychúng ta đi vào một khu vườn thơm ngát hương trái cây chín ngọt. Ai đã từng biết vùng quê Vĩnh Phúc của tác giả thì không thể không biết đến những vườn ổi xanh tươi, trái chín ngọt lịm từng chùm trĩu nặng cả cành. Đó chính là nét đẹp tuyệt vời của xóm thôn nơi này. Sự đặc sắc trong cảm thụ thiên nhiên của tác giả chính là cảm nhận bằng khứu giác: hương ổi. Còn gì bâng khuâng hơn trái tim thi nhân, khi cuối hạ, đầu thu, đất trời báo tin thu bằng mùi ổi chín thoang thoảng trong làn gió se se, mùi ổi ngan ngát của thế giới tuổi thơ, như ru trái tim ta trong yêu mến, say mê. Nhiều nhà thơ cũng từng cảm nhận thu qua hương vị đặc trưng của quê hương. Chẳng hạn như Nguyễn Đình Thi từng viết:
“Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa…”
Lại là sự xuất hiện của một mùi hương thân thuộc đặc trưng khi thu về. Nếu hương cốm làng Vòng làm xao động tình thu của nhà thơ Hà Nội, thì hương ổi chín thơm ngon lại lay động cảm xúc thơ của thi nhân Vĩnh Phúc. Thế mới biết, các nhà thơ có khi gặp gỡ nhau ở những điểm rất tình cờ, nhưng lại cũng như quy luật định sẵn của nghệ thuật.
Mùi thơm ổi chin xuất hiện ngọt ngào trong câu thơ Hữu Thỉnh. Bên cạnh đó, từ “bỗng” trong câu thơ đầu được Hữu Thỉnh sử dụng đã thể hiện thành công cái tâm trạng thảng thốt nhẹ nhàng khi phát hiện ra mùi hương ổi vừa quen, vừa lạ đã đột ngột tràn đến trong không gian xóm làng, và chiếm cả cõi lòng nhà thơ yêu thu.
Và để đặc tả sự chiếm lĩnh không gian của hương ổi, Hữu Thỉnh chọn một động từ:
“Phả vào trong gió se”
Thế nào là “phả”? Ta có thể hiểu là hương ổi thơm ngọt ấy vừa nhẹ nhàng, vừa nồng nàn ùa vào trong gió. Gọi đây là một động từ mạnh cũng được, mà cho rằng là một động từ trạng thái nhẹ nhàng cũng được, nó đã tả rất đúng cái dịu ngọt của mùi hương quả chín khi thuvề. Nhà thơ cũng không tả trực tiếp hương ổi, mà để người đọc cảm nhận nó qua “gió se”, như thể gió heo may mùa thu đã đem hương ổi chín tràn về theo cái mát mẻ, hiền hòa của nó. Hiểu như vậy, có nghĩa là mọi sự vật hiện tượng của thiên nhiên đều được Hữu Thỉnh đặt trong mối tương quan mật thiết, chúng đều có liên hệ với nhau, rất hữu tình. Vì thu sắp đến nên gió se, ổi chín; hay vì hương ổi gọi gió thu về cho tim người lay động? Từ cảm nhận bằng khứu giác, bây giờ thi sĩ chuyển sang xúc giác để thấu cảm hết cái dịu dàngcủa thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa…
Và không chỉ có hương ổi, gió se báo hiệu thu về, Hữu Thỉnh còn miêu tả những biến chuyển của vạn vật, trong đó có hình ảnh:
“Sương chùng chình qua ngõ”
Câu thơ có sử dụng một biện pháp tu từ khá quen thuộc, đó là biện pháp nhân hóa, miêu tả cái ung dung, chậm rãi của màn sương mờ. Không vội gì, làn mù sương của mùa thu ấy như hững hờ, nửa muốn nửa không đến nơi này. Có lẽ từ láy “chùng chình” ở đây được sử dụng không gì tài hoa hơn. Nó thực chất là một từ tượng hình, cũng là một từ tả tâm trạng. Sương thu cũng có tâm trạng ư? Hay cái chầm chậm, luyến lưu ấy là từ lòng người mà ùa ra cảnh vật? Bức tranh thu trở nên huyền ảo, khi người đọc hình dung ra phong cảnh sương thu giăng mắc trên cành cây ngọn cỏ, lặng lẽ buông xuống bên ngõ nhỏ nhà ai, trong một buổi sớm tình cờ, để con người phát hiện:
“Hình như thu đã về”
Đây là một câu hỏi tu từ, nên nó không cần câu trả lời. Hay nói đúng hơn, bản thân câu hỏi đã là câu trả lời: thu đã đến hay chưa, mà đất trời biến chuyển tinh tế đến vậy. Thế đấy, từ hương ổi, mà nhà thơ liên hệ đến ngọn gió se, khô, nhẹ, hơi lạnh của mùa thu, rồi cảm nhận thu qua những rung động mơ hồ, vừa động, vừa tĩnh của sương thu. Thiên nhiên được miêu tả với nét đẹp mơ hồ, huyền ảo mà thật lôi cuốn lòng người…
Nếu như khổ thơ đầu thể hiện sự thảng thốt của thi nhân khi phát hiện ra những biến chuyển tinh tế của thiên nhiên, thì khổ thơ thứ hai lại bộc lộ những quan sát tinh tế và đầy cảm xúc:
“Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”
Nhà thơ liệt kê khá nhiều hình ảnh: sông, chim, mây… Có thể nói đây là những hình ảnh thiên nhiên rất quen thuộc trong thi ca, rất đẹp và giàu cảm xúc.Dưới ngòi bút của Hữu Thỉnh, chúng đột nhiên mang những nét rất riêng, rất đặc biệt.Nhà thơ sử dụng phép tu từ cũng rất quen thuộc: thủ pháp nhân hóa các hình ảnh thiên nhiên, nhưng lại vận dụng thật tài tình: sông thì như khoan thai suy tư, mà những cánh chim thì vội vàng bay về phương Nam tránh rét. Hai từ láy dềnh dàng, vội vãthể hiện hai trạng thái đối ngược nhau: một đằng thì chậm rãi, từ tốn; một đằng thì gấp gáp chuyển động. Vì sao vậy?Mùa hạ oi bức, sôi động đã qua, những dòng sông cuồn cuộn phù sa, nay trở nên hiền hòa thanh thản, đó là một quy luật của tự nhiên, và cũng là một nét đẹp chuyển thu kỳ diệu. Dòng sông thanh thản đón chào thu, nhưng bầy chim xao xác trên không thì lại cảm nhận được cái se sắt của thời tiết, nên chúng vỗ cánh gấp hơn, bay về phương nam, chở bao nỗi bâng khuâng trên đôi cánh vội. Thu đã bắt đầu về đây! Lòng người cũng nao nao xúc cảm với dòng sông, với đàn chim bay đi xa…
Sông chuyển thu, đàn chim mùa thu… Còn đám mây trôi kia thì sao? Và có lẽ độc đáo nhất trong khổ thơ giữa, vẫn là hình ảnh “đám mây mùa hạ, vắt nửa mình sang thu”. Tứ thơ hay vì nó đem lại những cách hiểu đặc biệt. Nên hiểu thế nào về hình ảnh thơ này nhỉ? Đám mây mùa hạ vốn mang trong mình bao cơn mưa rào náo động, mang tiếng sấm ồn ào rơi trên cánh đồng, ngọn núi. Đám mây ấy vẫn còn đây, nhưng sắc xám cólẽ ngả sang trắng, và nó bồng bềnh hơn, nên thơ hơn, như chứa trong mình nửa mảnh mùa thu êm đềm. Cụm từ “vắt mửa mình” thật giàu sức biểu cảm và có ý nghĩa bất ngờ. Mùa hạ chưa đi hẳn mà thu thì đã đến rồi. Đất trời đang làm một cuộc chuyển giao kỳ diệu xiết bao, mà mỗi chi tiết trong bức tranh vạn vật đều hết sức tinh tế và được chọn lọc kỹ càng.Một đám mây mà mang cả sắc hạ và màu thu, đám mây ấy là đám mây của lúc giao mùa đẹp và đầy xúc cảm.
Với một lối sử dụng từ ngữ, hình ảnh bình dị mà chọn lọc, cách cảm nhận thiên nhiên từ nhiều giác quan, từ nhiều góc nhìn, nhà thơ Hữu Thỉnh đã đem lại một áng thơ hay về mùa thu, góp vào vườn thơ Thu của dân tộc một bông hoa giàu sắc hương. Tác phẩm Sang thu sẽ còn lay động tâm hồn người đọc nhiều thế hệ, không phải chỉ bởi tài thơ của tác giả, mà cỏn ở tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước thiết tha của ông. Qua thơ Hữu Thỉnh, người đọc trẻ càng trân trọng hơn nữa từng khoảnh khắc quê hương ta, và thêm yêu mến, biết ơn những nhà thơ tài hoa đem những khoảnh khắc đó vào thi ca để chúng thêm đẹp, thêm thơ…
——————HẾT——————
Bài thơ Sang thu là tác phẩm nổi bật trong ngữ văn lớp 9, bên cạnh bài làm văn Phân tích đoạn thơ trong bài Sang thu Bỗng nhận ra hương ổi… Vắt nửa mình sang thu, các bạn học sinh và thầy cô có thể tham khảo thêm các bài văn mẫu khác như Sự biến đổi của đất trời được tác giả cảm nhận và gợi tả qua những hình ảnh, hiện tượng gì, Suy nghĩ của em về bài thơ Sang thu, Cảm nhận khổ thơ cuối bài Sang thu, Cảm nhận của em về bức tranh thu trong bài thơ Sang thu, hay các phần Soạn bài Sang thu, soạn Văn lớp 9.
